در تقویم باستانی ایران، هر ماه سی روز بود و همه این روزها نامی خاص از ایزدان داشت. برای مثال روز اول هر ماه، هرمز بود، روز دوم، بهمن، و روز سوم اردی بهشت و بهمین ترتیب تا روز سی‌ام. نام نهمین روز از هر ماه، آذر است و در نهم آذرماه هر سال، نام روز و ماه هر دو آذر است و به در آن روز جشنی به نام آذرگان برپامی‌شده است. آذر (آتش) در فرهنگ ایران، جایگاهی متعالی و مقدس داشته است. آتش مظهر اهورا بوده است. آتش از مهم‌ترین عناصری بوده که از قدیمی‌ترین دوران نشان آن در باور، هنر، جامعه و همه شئون فرهنگ ایران به جا مانده است و در بیشتر آیین‌ها و مناسبت‌های مهم آتش به نشانه پرستش، شکرگذاری، برای دور کردن اهریمن یا به نشانه خرمی و نور و گرمی و… وجود داشته و گرامی داشته می‌شده است. در اوستا اسطوره‌ای درباب ایزد آتش (آتر) آمده است به این مضمون که میان آتش و آژی دهاک بدکیش، جدالی درمی‌گیرد و اژی دهاک در پی داشتن فره ایزدی برمی‌آید اما ایزد آتش وی را تهدید می‌کند چنانچه عقب ننشیند آتشی مهیب بر پشت او می‌زند و و او را هلاک می‌کند. اژی دهاک از وحشت ایزد آتش، منصرف می‌شود و در به دست آوردن فره ایزدی شکست می‌خورد.
ابوریحان بیرونی در آثارالباقیه درباره این جشن آورده است: «روز نهم آذر، عیدی است که آن را برای توافق دو نام، آذر جشن می‌نامند و در این روز به افروختن آتش احتیاج می‌یابند و این روز عید آتش است و به نام فرشته‌ای که به همه آتش‌ها موکل است، موسوم است و زردشت امر کرده که در این روز آتشکده‌ها را زیارت کنند و قربانی‌ها به آتش نزدیک کنند و در امور عالم مشاوره کنند».
