نقد ادبی

نقد ادبی، دانشی از دانش‌های ادبی است که در آن آثار ادبی از جنبه‌های گوناگون مورد مطالعه، نقد و بررسی قرار می‌گیرد. از ویژگی‌ها و ارزش‌ آن آثار و احیاناً کاستی‌ آنها، و نیز مشخصه‌های صوری و محتوایی آنها سخن گفته می‌شود. در واقع، نقد ادبی از نظر تاریخی، دانشی کهن است زیرا سابقه آن به اندیشه‌های ارسطو اندیشمند یونانی می‌رسد که در آثار خود، و به ویژه در رساله‌ای مهم در این باره (فن شعر)، به تحلیل و بررسی ویژگی‌هایی پرداخت که لازم است در آثار ادبی ـ به ویژه آثار ادبی معمول یونان آن روزگار یعنی تراژدی و کمدی ـ لحاظ شود تا آن آثار ادبی، برجسته و موثر باشند، اما آنچه امروز نقد ادبی (Literary Criticism) خوانده می‌شود و با روش، معیار، و رویکردی مشخص، آثار ادبی را مطالعه و بررسی می‌کند، به حدود قرن نوزده میلادی بازمی‌گردد؛ هر چند جرقه‌های نخستین پیدایش نقد ادبی امروز حتی به قرن شانزده و مقالات مونتنی (۱۵۳۳-۱۵۹۹م.) نویسنده فرانسوی مقالات باز می‌گردد.
ادب‌پژوهان و شاعران فرانسوی به ویژه در قرن ۱۹ بحث‌ها و مقاله‌هایی را در جانبداری از برخی شاعران و نویسندگان و نکوهش برخی دیگر مطرح کردند. بدین‌ترتیب، نقد ادبی امروز و نخستین افرادی که به طور حرفه‌ای منتقد ادبی خوانده شدند، از میان آنها سربرآوردند؛ شارل سنت‌بو (۱۸۰۴-۱۸۶۹م.) نویسنده و ادب‌دان فرانسوی نخستین منتقد ادبی به معنای امروزین آن خوانده شده است.
جنبش‌های ادبی‌ای که در آغاز قرن بیستم میلادی ایجاد شد، نظریه‌هایی ادبی را پدید آورد و گسترش این نظریه‌ها و توجه به آنها، تحولی در نقد ادبی و شیوه‌های بررسی و سنجش آثار ادبی ایجاد کرد. نقد ادبی امروز، متناسب با روش‌ها و اصولی که در گرایش‌های مختلف مورد توجه است و محوریت یافته،  شاخه‌های گوناگونی دارد؛ برای مثال نقد ساختارگرا، نقد تاریخی، نقد اسطوره‌شناختی، نقد روانشناختی و… .